Chuyện cũ như traí đất

    Cuối tháng 5 - 1968 sau khi chia tay ở khu số 8 mấy người bạn về nhà tôi chơi, ăn ngủ để sáng mai về quê rồi đi nhận chỗ dạy học ở các tỉnh. Tối hôm ấy mấy người cứ chạy ra chạy vào ở cửa nhà tôi. Họ bật công tắc trong nhà thấy đèn ngoài sân sáng. Họ chạy ra ngoài sân bật công tắc ngắt điện đèn ngoài sân tắt.Họ lại bật công tắc ngoài sân đèn ngoài sân sáng,họ chạy vào trong nhà bật công tắc ngắt điện đèn ngoài sân tắt . Thế là nhà tôi biến thành chợ vỡ vì họ tranh luận với nhau về cách mắc đèn. Chính cách mắc đèn này do tôi mắc được học từ hồi lớp 7. Nhưng không thể thô thiển nói với các bạn mình - các vị tân cử nhân vật lý rằng : Họ đã học và sẽ dạy học trò vô số điều không cần thiết. Có rất nhiều điều học trò cần biết thì họ lại không biết để mà dạy. Hôm sau trước lúc chia tay một người dúi vào tôi vài đồng nhờ tôi mắc hộ cái đài bán dẫn ba bóng,hẹn rằng khi nào lên Hà Nội nhận công tác ở lại dạy trường Đại Học Sư Phạm anh sẽ tới lấy cái đài đó . Chúng tôi đã được học qua về bóng bán dẫn 3 chân để giảng dạy sau này. Còn dùng nó như thế nào thì chưa được thực hành.
   Hơn 39 năm sau nhân ngày thành lập trường một phó giáo sư tiến sĩ,cũng đã từng đến nhà tôi hồi ấy kéo riêng tôi ra một chỗ nhờ tôi giảng giải hiện tượng phát quang của diot phát quang vì từ liên khóa 2002 - 2003 học sinh lớp 7 đã học diot phát quang mà ông phó giáo sư tiến sĩ này lại không thể giải thích cho con cháu mình chứ đừng nói là cho học trò trong khoa mình. Nhìn ông lóng ngóng vẽ cấu trúc vùng tiếp xúc P-N tôi chợt nhớ tới cuối thế kỉ trước ở trường trung học phổ thông thuộc loại lâu đời nhất Việt Nam có hai thầy vật lý không biết mắc Angten cho ti vi của nhà mình đã phải nhờ một cô giáo dạy sinh vật vẽ cách mắc.Tôi đứng xa nghe cô giáo giảng giải cho hai đồng nghiệp mà người cứ nôn lao thế nào.
     Hôm nay trong lúc cùng với nhân viên trong một trại lợn mắc đèn LED 7 W thay cho các bóng 24 W có ghi rõ tên hai công ty Việt Nam. Sau khi mắc thử xong mà dây treo là dây diện nhỏ tôi mang đi theo ,một kĩ sư thú y một kĩ sư cơ điện đo độ rọi sáng trên chỗ ăn của lợn : đèn mới cho độ rọi sáng gấp đôi dù công suất chỉ là 6,2W. Anh kĩ sư điện hỏi tôi.
  - Cháu đã thử dùng bóng LED 12 W không sáng bằng bóng Compac 24 W. Sao đèn của bác có 6,2 W lại sáng hơn.
    Tôi cười:
  -  Sáng nay nhìn thấy một bà mẹ nặng khoảng 50kg đèo con trai bằng xe máy ngồi đằng sau nặng khoảng 80 kg. Đâu phải cứ nhiều tuổi hơn là nặng hơn còn bóng Compac kia ghi 60 Lumen/W. Hiệu suất phát quang của bóng đèn này quá cao Việt Nam không thể sản xuất được. Ánh sáng của nó tỏa ra 4 phía còn bóng LED của tôi hiệu suất phát quang 210 Lumen/W- Hẳn rằng ở Việt Nam chưa hề cóchỉ chiếu một phía nếu không sáng hơn thì đấy là LED lạc hậu của nước ngoài.Đáng lý người ta phải mất tiền tiêu hủy nó ở nước mình  thì đằng này lại được chuyển sang Việt Nam để thu tiền. Anh bác sĩ thú y đưa cho tôi một cuộn dây thép đường kính rất nhỏ,gỉ hết chỗ nói. Anh kĩ sư điện hỏi tôi:
- Dâyinox này treo được không bác.
   Tôi dục anh bác sĩ thú y cắt nhanh thành nhiều đoạn nhỏ để treo đèn. Anh dùng kìm điện loai hoai cắt mãi chưa được một đoạn . Tôi bèn cầm lấy dây ước lược độ dài bấm dây bằng ngón tay trỏ và ngón tay cái của bàn tay trái , tay phải lắc đi lắc lại sang hai phía vài lần dây đứt.Tôi nhìn vào bó dây thép gỉ trên nền sàn chuồng đen bẩn, mong một ngày nào đó các chàng trai này được đến lớp để tôi dạy lại họ vật lý phổ thông , vật lý đại cương và nhất là kĩ thuật công nghiệp.